Nacionalni park Tara

I pored vekovnog intezivnog prisustva čoveka, Tara je sačuvala svoje izuzetne prirodne vrednosti, zbog kojih je proglašena Nacionalnim parkom.

Nacionalni park je veće područje sa prirodnim ekosistemima visoke vrednosti u pogledu očuvanosti, složenosti građe, biogeografskih obeležja, sa raznovrsnim oblicima flore i faune, reprezentativnim fizičko – geografskim objektima i pojavama i kulturno istorijskim vrednostima i predstavlja izuzetnu prirodnu celinu od nacionalnog značaja.

U srednjem toku reke Drine, na 162 kilometra od Beograda, između Višegrada i Bajine Bašte nalazi se područje Nacionalnog parka Tara. Prema utvrđenim granicama, područje Nacionalnog parka nalazi se na teritoriji opštine Bajina Bašta u okviru 10 katastarskih opština i zauzima površinu od 19.175 ha. Ceo prostor Nacionalnog parka obuhvata: planinu Taru, Crni vrh, Zvezdu, Stolac, kanjon Drine sa Perućcem i okolinu Bajine Bašte.

Nacionalni park Tara

Prva inicijativa da se planina Tara proglasi za Nacionalni park datira iz 1950 godine, kada je Skupština SR Srbije odbacila predlog kao nedovoljno obrađen.
Intezivna istraživanja od 1960 godine, a naročito od vodećih stručnjaka šumrastva Srbije, doprinela su da Skupština SRS 13.07.1981 godine osnuje Nacionalni park Tara. Godine 1990, počinje sa radom Samostalno preduzeće za zaštitu i razvoj područja Nacionalnog parka Tara. Skupština Srbije osniva 30.06.1990 godine Javno preduzeće “Nacionalni park Tara”, koje upravlja područjem Nacionalnog parka i danas.

Gazdovanje šumama Nacionalnog parka prilagođeno je funkcijama parka: održavanju i unapređivanju svih funkcija šume, očuvanju prirodnih vrednosti i retkosti, hidroloških, klimatskih, zdravstvenih, turističko – rekreacionih, naučno – lovnih i drugih funkcija šuma uz maksimalno moguću proizvodnju drveta najboljeg kvaliteta.

Od 1995. godine je zajedno sa još 4 preostala nacionalna parka članica Europark federacije, koja okuplja sve nacionalne parkove Evrope. Po Zakonu nacionalni park je: “ Veće područje sa prirodnim ekosistemima visoke vrednosti ”. U ovom prostoru se smeju odvijati ljudske aktivnosti koje ne ugrožavaju opstanak retkih biljnih i životinjskih vrsta, a koje su nekada nazivane ekološkim, a sada sve češće “održivim”.
Tara je proglašena nacinalnim parkom pre svega jer spada u red najšumovitijih planina Evrope ( 75% ) i što veliki broj reliktih i endemičnih biljnih i životinjskih vrsta na njoj imaju prirodno stanište. Posebno su značajne one biljne vrste koje su uspele da na Tari prežive i ledeno doba ( Tara u to vreme zbog vlažne klime imala ulogu pribrežišta ). Postoje i predlozi da UNESKO uvrsti Taru sa kanjonom Drine i lovištima “Sušica” i “Kamenica” (lovišta se nalaze u Republici Srpskoj) u Spisak svetske kulturne i prirodne baštine, kao posebnu zonu zaštite izuzetnih lepota i značaja.
Na području Nacionalnog parka Tara u sastavu prizemne flore javlja se 1019 vrsta, u novije vreme determinisano je čak 13 vrsta. Tu ubrajamo paprati (Pteridophyta), golosemenica (Coniferophytina) i skrivenosemenica (Magnoliophytina). Od toga na paprati dolazi 30 vrsta, na golosemenice 7 vrsta, a na skrivenosemenice 927 vrsta. Treba dodati i 49 vrsta predstavnika nižih biljaka. Nalazi se 21 vrsta gljiva (Mycophyta), 11 vrsta lišajeva (Lichenes) i 17 vrsta mahovina (Bryophyta). Ovakvo bogatstvo vrsta uslovljeno je nizom faktora: geografskim položajem, klimom, fenomenom masiva, nadmorskom visinom, geografskom podlogom, tipovima zemljišta i dr.

Delovanje prirodnih faktora uslovilo je postojanje veoma raznolikog biljnog sveta na Tari. Brojne šumske fitocenoze, veoma složenog sastava, floristički veoma bogate, s velikim brojem reliktnih i endemitskih vrsta biljaka predstavljaju prave prirodne retkosti kao što su Pančićeva omorika, tisa, božikovina, jeremičak, zlatna paprat, šumska lincura i dr.

Nalazišta ovih vrsta ukazuju na to da su mnogi delovi Tare, a pre svega klisure i kanjoni, jedinstvena planinska pribežišta, gde su se do danas u potpunosti ili većoj meri sa svojim izvornim iskonskim karakteristikama očuvale mnoge životne zajednice reliktnih staništa u kojima se sačuvala tercijarna vegetacija sa fitocenozama prašumskog karaktera veoma bogatog i složenog sastava.

Pančićeva omorika – zahvata uski areal u srednjem toku reke Drine, gde se javlja na vrlo strmim, kamenitim obroncima. Kao pravi stanovnik stenjaka, svojim uskim habitusom i vitkim stablom ukrašava litice Tare i predstavlja u prirodno – naučnom smislu jednu od najvažnijih vrsta drveca u Evropi.

Kao drvo omorika dostiže visinu do 30, pa čak i 40 metara, a u prečniku debljine je 60 m. Ima pravo i vitko stablo sa piramidalnom krošnjom. Raste na vrlo stenovitim i siromašnim terenima. Sem na krečnjaku raste i na drugim tipovima zemljišta. Razvija se podjednako dobro na suvim i močvarnim zemljištima, podnosi mraz, kao i suva leta.

Na Tari preovladava mešovita zajednica jele, smrče i bukve uz pojedinačne primerke ili manje grupe drugih četinara kao što je bor i lišćarskih vrsta kao što su javor, jasika i breza i dr.
Kao rezultat povoljnih prirodnih uslova, a posebno odgovarajuće klime, na planini Tari pojavila se i do danas održala po vrstama brojna fauna. Složene mešovite šumske zajednice pružaju veoma različite mikrostanišne uslove. Ovo pogoduje razvoju kvalitetne i vrstama bogate vegetacije što sve zajedno omogućava opstanak i razvoj. U složenim zajednicama, pretežno rezervatima i zaštićenim delovima fauna  je vrlo bogata sa 53 vrste sisara i 153 vrste ptica. U ne tako davnoj prošlosti čovek je svojim delovanjem, naročito krčenjem šuma i neplanskim sečama ,izmenio karakter šumskih zajednica, njihovu strukturu, sastav, klimatske uslove što je utcalo na smanjenje brojnosti ili čak potpunog iščezavanja pojedinih vrsta divljači. Baš zbog toga neke vrste su posebno zaštićene kao što su: medved, srna i divokoza.

Planinski kompleks Tare kao jedan od najčuvenijih šumskih regiona predstavlja pribežište mnogih retkih vrsta ptica kao što su: suri orao, zmijar, sivi soko, veliki tetreb, šumska šljuka…