Vodič kroz prava osoba sa invaliditetom

Vodič kroz prava osoba sa invaliditetom u Republici Srbiji.

 

UVOD

Zaštita osoba sa invaliditetom je jedan od najosetljivijih i najspecifičnijih elemenata društveno-razvojne, ekonomske i pre svega socijalne politike uopšte. Naš zadatak jeste da afirmišemo razvoj invalidske zaštite u okvirima moderne, pluralne socijalne politike imajući u vidu osobu sa invaliditetom kao pojedinca, ličnost sa svim opštim i specifičnim potrebama. Sistemska rešenja moraju svakoj grupaciji osoba sa invaliditetom omogućiti da oblikuju, izražavaju i realizuju svoje osnovne razvojne potrebe kao i posebne interese, da imaju jednake mogućnosti kao i osobe bez invaliditeta, a pre svega da imaju pravo
na različitost.

Danas se položaj osoba sa invaliditetom mora posmatrati pre svega kao pitanje ljudskih prava. Invalidnost je složen društveni fenomen koji praktično zadire u sve oblasti savremenog života i iziskuje multisektorski pristup i saradnju različitih organa vlasti, lokalnih samouprava, civilnog sektora i samih osoba sa invaliditetom i njihovih organizacija. Naglasak se stavlja na garantovanje ravnopravnosti osoba sa invaliditetom, na nediskriminaciju i njihovo puno učešća u društvu.

Položaj osoba sa invaliditetom u našoj zemlji uređen je brojnim zakonskim i podzakonskim aktima, te se tako odredbe vezane za prava osoba sa invaliditetom susreću u svim važnijim zakonima koje je Narodna skupština usvojila. Gotovo svaki zakonski akt u bar jednom svom članu govori o nekom pravu osoba sa invaliditetom. Pored pozitivnih propisa usvojenih od strane Narodne skupštine, položaj osoba sa invaliditetom uređen je međunarodnim konvencijama koje je naša zemlja ratifikovala, čime su one postale deo unutrašnjeg prava ili unutrašnjih pozitivnih propisa i kao takve se mogu neposredno primenjivati Najznačajniji dokument međunarodnog javnog prava je Konvencija o pravima osoba sa invaliditetom, prvi instrument o ljudskim pravima koji su Ujedinjene nacije usvojile u novom Milenijumu. Od regionalnih, evropskih dokumenata, naročito je značajna revidirana Evropska socijalna povelja, koja članom 15 osobama sa invaliditetom garantuje pravo na samostalnost, socijalnu integraciju i uključenost u zajednicu.

Obrazovanjem Sektora za zaštitu osoba sa invaliditetom pri Ministarstvu rada, zapošljavanja i socijalne politike 2004. godine, osobe sa invaliditetom su posle dugog niza godina dobile ravnopravnog partnera čiji je osnovni zadatak da štiti i unapređuje njihov položaj kroz saradnju sa različitim invalidskim organizacijama i neposredno sa osobama sa invaliditetom. Sektor za zaštitu osoba sa invaliditetom nastavlja rad u okviru Ministarstva rada i socijalne politike od 2007. godine, ulažući napore za afirmaciju prava osoba sa invaliditetom, a od 2012. godine u okviru Ministarstva rada, zapošljavanja i socijalne politike, dakle uvek u okviru ministarstva koje obavlja poslove socijalne zaštite, kreiranja i razvijanja različitih usluga u cilju punog učešće osoba sa invaliditetom u društvu.

Posebno značajnu ulogu u partnerskom odnosu između Sektora za zaštitu osoba sa invaliditetom i invalidskih organizacija ima Nacionalna organizacija osoba sa invaliditetom Srbije (NOOIS). NOOIS kao „krovna“ organizacija zastupa interese i potrebe svih osoba sa invaliditetom i njihovih pravnih zastupnika, radi na povećanju uključenosti osoba sa invaliditetom u društvo, punom poštovanju njihovih ljudskih prava i nediskriminaciji po osnovu invalidnosti, kroz učešće u donošenju i primeni zakona i drugih dokumenata iz oblasti invalidnosti, a u skladu sa međunarodnim standardima i dokumentima.
U tom cilju ovaj Sektor je, u saradnji sa NOOIS, preduzimao određene zakonom predviđene mere kako bi otklonio neke od vidljivih nedostataka pozitivnih pravnih propisa, koji su direktno štetili položaju osoba sa invaliditetom. Sektor će i dalje, različitim zakonskim rešenjima, a u partnerstvu sa NOOIS-om, unapređivati položaj i kvalitet života osoba sa invaliditetom.

Informacije o pravima osoba sa invaliditetom i uslovima za njihovo ostvarivanje, odnosno korišćenje usluga institucija u svim sistemima zaštite predviđenim pravom Republike Srbije: socijalne zaštite, zdravstvene zaštite, porodično-pravne zaštite dece i porodice, vaspitanja i obrazovanja, zapošljavanja i radnih odnosa, penzijskog i invalidskog osiguranja, saobraćaja i oblasti poresko-pravnog sistema, stanovanja, sprečavanja diskriminacije…
Vodič na pristupačan način upućuje u prava i način njihovog ostvarivanja, kako osobe sa invaliditetom, tako i sve one koji se profesionalno angažuju u radu sa osobama sa invaliditetom.

Prava osoba sa invaliditetom uređena su:

1. Ustavom Republike Srbije („Sl. glasnik RS“, broj 98/06)
2. Međunarodnim dokumentima univerzalnog karaktera i dokumentima čiji su predmet specifična prava osoba sa invaliditetom.
3. Zakonima i drugim propisima koji uređuju ostvarivanje prava u svim sistemima zaštite u okviru našeg pravnog sistema (oblast socijalne zaštite, zdravstvene zaštite, porodično-pravne zaštite dece i porodice, oblast vaspitanja i obrazovanja, zapošljavanja i radnih odnosa, penzijskog i invalidskog osiguranja, saobraćaja, oblasti poresko-pravnog sistema, stanovanja …)
4. Od izuzetnog značaja za pravno uređenje položaja osoba sa invaliditetom je donošenje Zakona o sprečavanju diskriminacije osoba sa invaliditetom („Sl. glasnik RS“, broj 33/06), 17.04.2006. godine i usvajanje Strategije unapređenja položaja osoba sa invaliditetom u Republici Srbiji („Sl. glasnik RS“, broj 1/07), 05.01.2007. godine, koje je pripremio Sektor za zaštitu osoba sa invaliditetom, Ministarstva rada i socijalne politike. Značajno je i usvajanje krovnog Zakona o zabrani diskriminacije („Sl. glasnik RS“, broj 22/09) 2009. godine. 2013. godine utvrđen je i akcioni plan za sprovođenje strategije unapređenja položaja osoba sa invaliditetom u Republici Srbiji za period od 2013. do 2015. godine („Sl. glasnik RS“, broj 73/13) kojim se preciziraju mere i aktivnosti na osnovu opštih i posebnih ciljeva utvrđenih strategijom koje je potrebno sprovesti u poslednjem dvogodišnjem periodu njene implementacije i ukazuje na ključnu ulogu multisektorskog i multidisciplinarnog pristupa u politici mera koje utiču na položaj osoba sa invaliditetom u narednom periodu.

Ustav Republike Srbije…>>